„Najpierw musisz zrozumieć, a potem ucz się na pamięć. Inaczej wszystko szybko zapomnisz.” Często uczniowie słyszą tym podobne rady. Akurat w przypadku przyswajania języka obcego takie zalecenie nie do końca jest trafne. Okazuje się, że nauka całych zwrotów i wyrażeń (tzw. „chunks”) w języku obcym ma sens. Nawet jeśli jeszcze nie znamy kryjącej się w nich gramatyki.

Pod pojęciem „chunks” należy rozumieć „sekwencje formuliczne, czyli stabilne konstrukcje leksykalno-gramatyczne”, czy też „spójne jednostki leksykalne wraz z cechami gramatycznymi” (Budziak 255). Są to utarte, powszechnie używane zwroty grzecznościowe, np. „Wie geht’s dir?”, „Bis bald”, „Gute Besserung”, „Es tut mir leid”, kolokacje jak „schönes Wetter”, frazy „Ich hätte gern …” Ale nie tylko. Pomimo złożoności i długości, do „chunks” zaliczymy także wyrażenia frazeologiczne i idiomatyczne (np.„weder Hand noch Fuß haben”) oraz przysłowia, np. „Ohne Fleiß kein Preis”. Wszystkie te wypowiedzenia wyróżnia powtarzalność i stałość.

Jak wynika z badań, w języku ojczystym z sekwencji formulicznych korzystamy codziennie, wręcz na masową skalę: stanowią one bowiem około 70% używanego języka. A robimy to językowej ekonomii. Korzystamy z zapisanych w pamięci gotowych wzorców zamiast za każdym razem tworzyć coś nowego, gdyż tak jest po prostu szybciej i wydajniej, wyrazimy więcej w krótszym czasie (Aguado 2002).

O tym, że „chunks” wpływają na jakość wypowiedzi ustnych, pisze wprost  Aguado (2002:28-29):

„Eine mögliche Erklärung für die flüssige und mühelose Produktion von komplexen Äußerungen muttersprachlicher oder nichtmuttersprachlicher Sprecher ist demnach die Annahme, dass die Sprecher auf eim im Langzeitgedächtnis gespeichertes Repertoires vorfabrizierter Sequenzen zugreifen, die sie ganzheitlich abrufen und verwenden”

Pojęcie „chunks” zaczerpnięte zostało z psychologii kognitywnej, gdzie oznacza jednostki przetwarzania informacji. Nasz mózg bowiem, mówiąc obrazowo, „zbija” lub też „kompresuje” pojedyncze informacje w większe całości. Dzięki temu może więcej zmieścić i przetworzyć w pamięci roboczej, której pojemność wynosi 7 +/- 2 jednostek, tj. liter, słów, zdań. Wielkość jednostki zależy od indywidualnych zdolności grupowania mniejszych jednostek w jednostki wyższego rzędu. Aby lepiej zrozumieć, czym jest jednostka, warto przywołać tutaj przykład podany przez Najdera (1997: 134-135). Tak oto ciąg liter LITWOOJCZYZNOMOJA, może być dla Polaka znającego „Pana Tadeusza” – jedną jednostką, dla Polaka nie znającego tego dzieła – trzema jednostkami, a dla cudzoziemca zbiorem 17 jednostek (liter), i tym samym ponad dwukrotnie przekraczać pojemność pamięci krótkotrwałej.

Jeśli zapamiętujemy nie pojedyncze słowa, ale „chunks”, czyli stałe, powtarzalne kombinacje wyrazowe, uczymy się języka szybciej i mówimy płynnej. Nawet jeśli w początkowej fazie uczenia nie rozumiemy ich pod względem gramatycznym, (np. nie wiemy, skąd się wzięło „zu” w „Nett dich kennenzulernen”). Tego dowiemy się później. Najważniejsze jest, że wiemy, co znaczy dany zwrot i kiedy go użyć (por. Budziak 256).

Dlatego, jeśli tylko to możliwe, warto wprowadzać nowe słownictwo w często używanych zwrotach i wyrażeniach. Niech uczeń od początku nauki widzi, że język niemiecki to nie tylko zbiór nieskończonej ilości słów i reguł gramatycznych, ale że ten język żyje, że za jego pomocą, możemy coś zdziałać, osiągnąć, wyrazić.

Wykorzystana literatura

Aguado, K., 2002, „Formelhafte Sequenzen und ihre Funktionen für den L2-Erwerb”, w: Zeitschrift für Angewandte Linguistik, nr 37, s. 28-49.

Budziak, R., 2013, „Gramatyka w nauczaniu i uczeniu się języków obcych” – spojrzenie na historię i współczesność, w: Studia Germanica Gedanensia, nr 29, s. 249-258.

Najder, K., 1997, „Wprowadzenie do teorii pamięci”, w: Materska, M./Tyszka, T. (1997) (red):Psychologia i poznanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 129-163.

Inne pozycje

Praca magisterska : Shadrowa, A., „Mehr Chunks! ….”, 2013.

http://edoc.hu-berlin.de/master/shadrova-anna-2013-06-03/PDF/shadrova.pdf

Handwerker, B., Madlener, K., 2009, „Chunks für DaF. …”, Schneider Verlag.